Wymagania podstawowe

Wymagania ponadpodstawowe

I.Krajobrazy Ziemi

Uczeń:

wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, skala, legenda mapy

 wymienia elementy mapy

 wyjaśnia znaczenie terminów: wysokość bezwzględna, wysokość względna

 odczytuje wysokość bezwzględną obiektów na mapie poziomicowej

 podaje nazwy barw stosowanych na mapach hipsometrycznych

 wymienia różne rodzaje map

 odczytuje informacje z planu

odczytuje za pomocą legendy znaki kartograficzne na mapie

 stosuje legendę mapy do odczytania informacji

• odczytuje skalę mapy

• rozróżnia rodzaje skali

• oblicza wysokość względną na podstawie wysokości bezwzględnej odczytanej z mapy

• odczytuje informacje z mapy poziomicowej i mapy hipsometrycznej

• wyszukuje w atlasie przykłady map: ogólnogeograficznej, krajobrazowej, turystycznej i planu

Uczeń:

rozróżnia na mapie znaki punktowe, liniowe i powierzchniowe

 rysuje podziałkę liniową

 wyjaśnia, dlaczego każda mapa ma skalę

 oblicza odległość na mapie wzdłuż linii prostej za pomocą skali liczbowej

 wyjaśnia, jak powstaje mapa poziomicowa

 wyjaśnia różnicę między obszarem nizinnym, wyżynnym a obszarem górskim

 wyjaśnia różnicę między mapą ogólnogeograficzną a mapą krajobrazową

dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych

 przekształca skalę liczbową na mianowaną i podziałkę liniową

 oblicza odległość w terenie za pomocą skali liczbowej

• oblicza odległość w terenie za pomocą podziałki liniowej

 oblicza długość trasy złożonej z odcinków za pomocą skali liczbowej

 rozpoznaje przedstawione na mapach poziomicowych formy terenu

 rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na mapie hipsometrycznej

 omawia zastosowanie map cyfrowych

 podaje różnice między mapą turystyczną a planem miasta

Uczeń:

• posługuje się planem miasta w terenie

• podaje przykłady wykorzystania map o różnej treści

• analizuje treść map przedstawiających ukształtowanie powierzchni Polski

• czyta treść mapy lub planu najbliższego otoczenia szkoły, odnosząc je do obserwowanych w terenie elementów środowiska geograficznego

• projektuje i opisuje trasę wycieczki na podstawie mapy turystycznej

II.Krajobrazy Polski

Uczeń:

określa położenie najbliższej okolicy na mapie Polski

 przedstawia główne cechy krajobrazu nadmorskiego na podstawie ilustracji

 omawia cechy krajobrazu Pojezierza Mazurskiego

 wymienia atrakcje turystyczne Pojezierza Mazurskiego

 przedstawia cechy krajobrazu Niziny Mazowieckiej

 wymienia atrakcje turystyczne Niziny Mazowieckiej

 opisuje cechy krajobrazu wielkomiejskiego

 wymienia główne cechy krajobrazu miejsko-przemysłowego Wyżyny Śląskiej

 przedstawia cechy krajobrazu rolniczego Wyżyny Lubelskiej

 omawia cechy krajobrazu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej na podstawie ilustracji

 wymienia dwa przykłady roślin charakterystycznych dla Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej

 wskazuje na mapie najwyższe szczyty Tatr

 wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego

 omawia cechy pogody w górach

 wymienia atrakcje turystyczne Tatr

opisuje wpływ wody i wiatru na nadmorski krajobraz

 przedstawia sposoby gospodarowania w krajobrazie nadmorskim

 opisuje zajęcia mieszkańców regionu nadmorskiego

 przedstawia wpływ lądolodu na krajobraz pojezierzy

 omawia cechy krajobrazu przekształconego przez człowieka na Nizinie Mazowieckiej

 przedstawia najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego w stolicy

 omawia znaczenie węgla kamiennego na Wyżynie Śląskiej

 charakteryzuje życie i zwyczaje mieszkańców Wyżyny Śląskiej

 omawia na podstawie ilustracji powstawanie wąwozów lessowych

 charakteryzuje czynniki wpływające na krajobraz rolniczy Wyżyny Lubelskiej

 charakteryzuje na podstawie ilustracji rzeźbę krasową i formy krasowe Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej

 opisuje na podstawie ilustracji piętra roślinności w Tatrach

 opisuje zajęcia i zwyczaje mieszkańców Podhala

porównuje na podstawie mapy Polski i ilustracji rzeźbę terenu w poszczególnych pasach

 wyjaśnia na podstawie ilustracji, jak powstaje jezioro przybrzeżne

 wymienia obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Wybrzeża Słowińskiego oraz wskazuje je na mapie

 wyjaśnia znaczenie turystyki na Wybrzeżu Słowińskim

 charakteryzuje najważniejsze obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego na Nizinie Mazowieckiej

 opisuje zabudowę i sieć komunikacyjną Warszawy

 omawia atrakcje turystyczne na Szlaku Zabytków Techniki

 opisuje za pomocą przykładów rolnictwo na Wyżynie Lubelskiej

 opisuje najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego Wyżyny Lubelskiej

 charakteryzuje na podstawie mapy atrakcje turystyczne Szlaku Orlich Gniazd

 przedstawia argumenty potwierdzające różnicę w krajobrazie Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich

 opisuje dziedzictwo przyrodnicze

prezentuje projekt planu zagospodarowania terenu wokół szkoły

 przygotowuje prezentację multimedialną na temat Wybrzeża Słowińskiego z uwzględnieniem elementów krajobrazu naturalnego i kulturowego

 przedstawia zróżnicowanie krajobrazu krain geograficznych w pasie pojezierzy na podstawie mapy

 analizuje na podstawie dodatkowych źródeł informacji oraz map tematycznych warunki rozwoju rolnictwa na Nizinie Mazowieckiej

 planuje na podstawie planu miasta wycieczkę po Warszawie

 przedstawia pozytywne i negatywne zmiany w krajobrazie Wyżyny Śląskiej wynikające z działalności człowieka

 analizuje na podstawie dodatkowych źródeł informacji oraz map tematycznych warunki sprzyjające rozwojowi rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej

 przedstawia historię zamków znajdujących się na Szlaku Orlich Gniazd

 wyjaśnia negatywny wpływ turystyki na środowisko Tatr

III.Lądy i oceany

Uczeń:

wskazuje na globusie i mapie świata bieguny, równik, południk zerowy i 180o, półkule, zwrotniki i koła podbiegunowe

 wymienia nazwy kontynentów i oceanów oraz wskazuje ich położenie na globusie i mapie

 wymienia największych podróżników biorących udział w odkryciach geograficznych

wyjaśnia, co to są siatka geograficzna i siatka kartograficzna

 wskazuje główne kierunki geograficzne na globusie

 porównuje powierzchnię kontynentów i oceanów na podstawie diagramów

 wskazuje akweny morskie na trasach pierwszych wypraw

IV.Krajobrazy świata

Uczeń:

wymienia na podstawie mapy tematycznej strefy klimatyczne Ziemi

 wymienia na podstawie ilustracji strefy krajobrazowe Ziemi

 wskazuje na mapie strefy wilgotnych lasów równikowych oraz lasów liściastych i mieszanych strefy umiarkowanej

 podaje nazwy warstw wilgotnego lasu równikowego i wskazuje te warstwy na ilustracji

 rozpoznaje rośliny i zwierzęta typowe dla lasów równikowych oraz lasów liściastych i mieszanych

 wyjaśnia znaczenie terminów: sawanna, step

 wskazuje na mapie strefy sawann i stepów

 wymienia gatunki roślin i zwierząt charakterystyczne dla sawann i stepów

 wyjaśnia znaczenie terminu pustynia

 wskazuje na mapie obszary występowania pustyń gorących i pustyń lodowych

 rozpoznaje rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla pustyń gorących i pustyń lodowych

 wskazuje na mapie położenie strefy krajobrazów śródziemnomorskich

 wymienia na podstawie mapy państwa leżące nad Morzem

wymienia typy klimatów w strefie umiarkowanej

• omawia na podstawie mapy stref klimatycznych i klimatogramów klimat strefy wilgotnych lasów równikowych oraz klimat strefy lasów liściastych i mieszanych

• omawia na podstawie ilustracji warstwową budowę lasów strefy umiarkowanej

 wyjaśnia znaczenie terminów: preria, pampa

 omawia charakterystyczne cechy klimatu stref sawann i stepów

• opisuje na podstawie ilustracji świat roślin i zwierząt pustyń gorących i pustyń lodowych

 wymienia cechy charakterystyczne klimatu śródziemnomorskiego

 wymienia obiekty turystyczne w basenie Morza Śródziemnego

 wymienia charakterystyczne cechy klimatu stref tajgi i tundry

 wskazuje na mapie położenie najwyższych łańcuchów górskich innych niż Himalaje

 charakteryzuje krajobraz wysokogórski w Himalajach

 opisuje świat roślin i zwierząt w Himalajach

podaje przyczyny odkryć geograficznych

• wskazuje na mapie wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi i akweny morskie na trasie wyprawy geograficznej Marca Polo

• opisuje na podstawie mapy szlaki wypraw Ferdynanda Magellana i Krzysztofa Kolumba

określa na globusie i mapie położenie punktów, kontynentów i oceanów na kuli ziemskiej

 opisuje podróże odkrywcze w okresie od XVII w. do XX w.

oblicza różnicę wysokości między najwyższym szczytem na Ziemi a największą głębią w oceanach

 przedstawia znaczenie odkryć geograficznych

 wymienia kryteria wydzielania stref krajobrazowych

• przedstawia na podstawie ilustracji układ stref krajobrazowych na półkuli północnej

• charakteryzuje warstwy wilgotnego lasu równikowego

• charakteryzuje na podstawie ilustracji krajobrazy sawann i stepów

• omawia klimat stref pustyń gorących i pustyń lodowych

• omawia rzeźbę terenu pustyń gorących

• omawia cechy krajobrazu śródziemnomorskiego

• charakteryzuje cechy krajobrazu tajgi i tundry

• charakteryzuje na podstawie ilustracji piętra roślinne w Himalajach

oblicza roczną sumę opadów

• prezentuje przykłady budownictwa, sposoby gospodarowania i zajęcia mieszkańców stref wilgotnych lasów równikowych oraz lasów liściastych i mieszanych

• porównuje cechy krajobrazu sawann i stepów

• omawia przykłady budownictwa i sposoby gospodarowania w strefach pustyń gorących i pustyń lodowych

• prezentuje przykłady budownictwa i sposoby gospodarowania w strefie śródziemnomorskiej

• porównuje budownictwo i życie mieszkańców stref tajgi i tundry

• analizuje zmienność warunków klimatycznych w Himalajach i jej wpływ na życie ludności

omawia wpływ człowieka na krajobrazy Ziemi

• porównuje wilgotne lasy równikowe z lasami liściastymi i mieszanymi strefy umiarkowanej pod względem klimatu, roślinności i świata zwierząt

• analizuje strefy sawann i stepów pod względem położenia, warunków klimatycznych i głównych cech krajobrazu

• przedstawia podobieństwa i różnice między krajobrazami pustyń gorących i pustyń lodowych

• opisuje na podstawie dodatkowych źródeł informacji zróżnicowanie przyrodnicze i kulturowe strefy śródziemnomorskiej

• porównuje rozmieszczenie stref krajobrazowych na Ziemi i pięter roślinności w górach

Wymagania podstawowe

Wymagania ponadpodstawowe

1. Współrzędne geograficzne

Uczeń:

• wskazuje na mapie lub na globusie równik, południki 0° i 180° oraz półkule: południową, północną, wschodnią i zachodnią

• podaje symbole oznaczające kierunki geograficzne

• wyjaśnia, do czego służą współrzędne geograficzne

• wymienia cechy południków i równoleżników

• podaje wartości południków i równoleżników w miarach kątowych

• wyjaśnia znaczenie terminów: długość geograficzna, szerokość geograficzna

• wyjaśnia znaczenie terminów: rozciągłość południkowa, rozciągłość równoleżnikowa

Uczeń:

• odczytuje szerokość geograficzną i długość geograficzną wybranych punktów na globusie i mapie

• odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych

określa położenie matematycznogeograficzne punktów i obszarów na mapie świata i mapie Europy

• wyznacza współrzędne geograficzne na podstawie mapy drogowej

• oblicza rozciągłość południkową i rozciągłość równoleżnikową wybranych obszarów na Ziemi

• wyznacza współrzędne geograficzne punktu, w którym się znajduje, za pomocą aplikacji obsługującej mapy w smartfonie  lub komputerze

wyznacza w terenie współrzędne geograficzne dowolnych punktów za pomocą mapy

2. Ruchy Ziemi

Uczeń:

• wymienia rodzaje ciał niebieskich znajdujących się w Układzie Słonecznym

• wymienia planety Układu Słonecznego w kolejności od znajdującej się najbliżej Słońca do tej, która jest położona najdalej

• wyjaśnia, na czym polega ruch obrotowy Ziemi

• wyjaśnia znaczenie terminu górowanie Słońca

• określa czas trwania ruchu obrotowego

• demonstruje ruch obrotowy Ziemi przy użyciu modeli

• wyjaśnia, na czym polega ruch obiegowy Ziemi

• demonstruje ruch obiegowy Ziemi przy użyciu modeli

• wymienia daty rozpoczęcia astronomicznych pór roku

• wskazuje na globusie i mapie strefy oświetlenia Ziemi

• wyjaśnia znaczenie terminów:gwiazda, planeta, planetoida, meteor, meteoryt, kometa

• podaje różnicę między gwiazdą a planetą

• wymienia cechy ruchu obrotowego Ziemi

• omawia występowanie dnia i nocy jako głównego następstwo ruchu

obrotowego

• podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi

• wymienia strefy oświetlenia Ziemi i wskazuje ich granice na mapie lub globusie

Uczeń:

rozpoznaje rodzaje ciał niebieskich przedstawionych na ilustracji

• opisuje dzienną wędrówkę Słońca po niebie, posługując się ilustracją lub planszą

• omawia wędrówkę Słońca po niebie w różnych porach roku na podstawie ilustracji

• omawia przebieg linii zmiany daty

• przedstawia zmiany w oświetleniu Ziemi w pierwszych dniach astronomicznych pór roku na podstawie ilustracji

• wymienia następstwa ruchu obiegowego Ziemi

• wyjaśnia, na jakiej podstawie wyróżnia się strefy oświetlenia Ziemi

• opisuje budowę Układu Słonecznego

• wyjaśnia zależność między kątem padania promieni słonecznych a długością cienia gnomonu lub drzewa na podstawie ilustracji

• określa różnicę między czasem strefowym a czasem słonecznym na kuli ziemskiej

• wyjaśnia przyczyny występowania dnia polarnego i nocy polarnej

• charakteryzuje strefy oświetlenia  Ziemi z uwzględnieniem kąta padania promieni słonecznych, czasu trwania dnia i nocy oraz występowania pór roku

3. Środowisko przyrodnicze i ludność Europy

Uczeń:

• omawia przebieg umownej granicy między Europą a Azją

• wymienia czynniki decydujące o długości linii brzegowej Europy

• wymienia największe krainy geograficzne Europy i wskazuje je na mapie

• opisuje położenie geograficzne Islandii na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• wyjaśnia znaczenie terminów: wulkan, magma, erupcja, lawa, bazalt

• przedstawia kryterium wyróżniania stref klimatycznych

• omawia cechy wybranych typów i odmian klimatu Europy na podstawie klimatogramów

• wymienia i wskazuje na mapie politycznej Europy państwa powstałe na przełomie lat 80. i 90. XX w.

• omawia rozmieszczenie ludności wEuropie na podstawie mapy rozmieszczenia ludności

• przedstawia liczbę ludności Europy na tle liczby ludności pozostałych kontynentów na podstawie wykresów

• charakteryzuje zróżnicowanie językowe ludności Europy na podstawie mapy tematycznej

• wymienia przyczyny migracji Ludności

• wymienia kraje imigracyjne i kraje emigracyjne w Europie

• wymienia cechy krajobrazu wielkomiejskiego

• wymienia i wskazuje na mapie największe miasta Europy i świata

• porównuje miasta Europy z miastami świata na podstawie wykresów

Uczeń:

• porównuje ukształtowanie powierzchni wschodniej i zachodniej oraz północnej i południowej części Europy

• wyjaśnia przyczyny występowania gejzerów na Islandii

• omawia strefy klimatyczne w Europie i charakterystyczną dla nich roślinność na podstawie klimatogramów i fotografii

• omawia wpływ prądów morskich na temperaturę powietrza w Europie

• omawia wpływ ukształtowania powierzchni na klimat Europy

• porównuje piramidy wieku i płci społeczeństw: młodego
i starzejącego się

• przedstawia skutki zróżnicowania  kulturowego ludności Europy

• przedstawia korzyści i zagrożenia związane z migracjami ludności

• porównuje Paryż i Londyn pod względem ich znaczenia na świecie

wyjaśnia wpływ działalności lądolodu na ukształtowanie północnej części Europy na podstawie mapy i dodatkowych źródeł informacji

• wyjaśnia wpływ położenia na granicy płyt litosfery na występowanie wulkanów i trzęsień ziemi na Islandii

• wyjaśnia, dlaczego w Europie na tej samej szerokości geograficznej występują różne typy i odmiany klimatu

• podaje zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi na podstawie ilustracji oraz map klimatycznych

• przedstawia rolę Unii Europejskiej w przemianach społecznych i gospodarczych Europy

• analizuje przyczyny i skutki starzenia się społeczeństw Europy

• opisuje działania, które można podjąć, aby zmniejszyć tempo starzenia się społeczeństwa Europy

• omawia przyczyny nielegalnej imigracji do Europy

• ocenia skutki migracji ludności między państwami Europy oraz imigracji ludności z innych kontynentów

• ocenia rolę i funkcje Paryża i Londynu jako wielkich metropolii

4. Gospodarka Europy

Uczeń:

• wymienia zadania i funkcje rolnictwa

• wyjaśnia znaczenie terminu plony

• wymienia główne cechy środowiska przyrodniczego Danii i Węgier na podstawie mapy ogólnogeograficznej Europy

• wymienia rośliny uprawne i zwierzęta hodowlane o największym znaczeniu dla rolnictwa Danii i Węgier

• wymienia zadania i funkcje przemysłu

• wymienia znane i cenione na świecie francuskie wyroby przemysłowe

• podaje przykłady odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii na podstawie schematu

• rozpoznaje typy elektrowni na podstawie fotografii

• wymienia walory przyrodnicze Europy Południowej na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• wymienia atrakcje turystyczne w wybranych krajach Europy Południowej na podstawie mapy tematycznej i fotografii

• przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego Danii i Węgier sprzyjające rozwojowi rolnictwa na podstawie map ogólnogeograficznych i tematycznych

• wymienia czynniki rozwoju przemysłu we Francji

• podaje przykłady działów nowoczesnego przemysłu we Francji

• wymienia czynniki wpływające na strukturę produkcji energii w Europie

• podaje główne zalety i wady różnych typów elektrowni

• omawia walory kulturowe Europy Południowej na podstawie fotografii

• wymienia elementy infrastruktury turystycznej na podstawie fotografii oraz tekstów źródłowych

Uczeń:

• omawia warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Europie

• omawia rozmieszczenie najważniejszych upraw i hodowli w Danii i na Węgrzech na podstawie map rolnictwa tych krajów

• wyjaśnia, czym się charakteryzuje nowoczesny przemysł we Francji

• omawia zmiany w wykorzystaniu źródeł energii w Europie w XX i XXI w. na podstawie wykresu

• omawia znaczenie turystyki w krajach Europy Południowej na podstawie wykresów dotyczących liczby turystów i wpływów z turystyki

porównuje wydajność rolnictwa Danii i Węgier na podstawie wykresów

• wyjaśnia znaczenie nowoczesnych usług we Francji na podstawie diagramów przedstawiających strukturę zatrudnienia według sektorów oraz strukturę wytwarzania PKB we Francji

• charakteryzuje usługi turystyczne i transportowe we Francji

• przedstawia zalety i wady  elektrowni jądrowych

• omawia wpływ rozwoju turystyki na infrastrukturę turystyczną oraz strukturę zatrudnienia w krajach Europy Południowej

• wyjaśnia, dlaczego w Europie występują korzystne warunki przyrodnicze do rozwoju rolnictwa

• przedstawia pozytywne i negatywne skutki rozwoju nowoczesnego rolnictwa w Europie

• omawia rolę i znaczenie nowoczesnego przemysłu i usług we Francji

• analizuje wpływ warunków środowiska przyrodniczego w wybranych krajach Europy na wykorzystanie różnych źródeł energii

5. Sąsiedzi Polski

Uczeń:

• wymienia główne działy przetwórstwa przemysłowego w Niemczech na podstawie diagramu kołowego

• wskazuje na mapie Nadrenię Północną-Westfalię

• wymienia walory przyrodnicze i kulturowe Czech i Słowacji

• wymienia atrakcje turystyczne w Czechach i na Słowacji

• wymienia walory przyrodnicze Litwy i Białorusi

• przedstawia główne atrakcje turystyczne Litwy i Białorusi

• omawia położenie geograficzne Ukrainy na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• wymienia surowce mineralne Ukrainy na podstawie mapy gospodarczej

• wskazuje na mapie największe krainy geograficzne Rosji

• wymienia surowce mineralne Rosji na podstawie mapy gospodarczej

• wymienia i lokalizuje na mapie Rosji główne obszary upraw

• wskazuje na mapie sąsiadów Polski

• wymienia przykłady współpracy Polski z sąsiednimi krajami

przedstawia atrakcje turystyczne Litwy i Białorusi na podstawie mapy tematycznej i fotografii

• wymienia na podstawie mapy cechy środowiska przyrodniczego Ukrainy sprzyjające rozwojowi gospodarki

• wskazuje na mapie obszary, nad którymi Ukraina utraciła kontrolę

• wymienia główne gałęzie przemysłu Rosji na podstawie mapy gospodarczej

• wymienia najważniejsze rośliny uprawne w Rosji na podstawie mapy gospodarczej

• podaje nazwy euroregionów na podstawie mapy

Uczeń:

• omawia znaczenie przemysłu w niemieckiej gospodarce

• wymienia znane i cenione na świecie niemieckie wyroby przemysłowe

• rozpoznaje obiekty z Listy światowego dziedzictwa UNESCO w Czechach i na Słowacji na ilustracjach

•

omawia przyczyny zmian zapoczątkowanych w przemyśle w Niemczech w latach 60. XX w.

• analizuje strukturę zatrudnienia w przemyśle w Niemczech na podstawie diagramu kołowego

• charakteryzuje środowisko przyrodnicze Czech i Słowacji na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• omawia znaczenie turystyki aktywnej na Słowacji

• omawia środowisko przyrodnicze Litwy i Białorusi na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• podaje czynniki wpływające na atrakcyjność turystyczną Litwy i Białorusi

• podaje przyczyny zmniejszania się liczby ludności Ukrainy na podstawie wykresu i schematu

• omawia cechy środowiska przyrodniczego Rosji na podstawie mapy ogólnogeograficznej

• wyjaśnia, jakie czynniki wpływają na stan gospodarki Rosji

• omawia znaczenie usług w Rosji

• charakteryzuje relacje Polski z Rosją podstawie dodatkowych źródeł

przedstawia główne kierunki zmian przemysłu w Nadrenii Północnej-
-Westfalii na podstawie mapy i fotografii

• charakteryzuje nowoczesne przetwórstwo przemysłowe w Nadrenii Północnej-Westfalii na podstawie mapy

• porównuje cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji

• opisuje przykłady atrakcji turystycznych i rekreacyjno-
-sportowych Czech i Słowacji na podstawie fotografii

• porównuje walory przyrodnicze Litwy i Białorusi na podstawie mapy ogólnogeograficznej i fotografii

• podaje przyczyny konfliktów na Ukrainie

• omawia czynniki lokalizacji głównych okręgów przemysłowych Rosji

• wyjaśnia znaczenie przemysłu w gospodarce Rosji

• opisuje stosunki Polski z sąsiadami na podstawie dodatkowych źródeł

• omawia wpływ sektora kreatywnego na gospodarkę Nadrenii Północnej-
-Westfalii

• udowadnia, że Niemcy są światową potęgą gospodarczą na podstawie danych statystycznych oraz map gospodarczych

• udowadnia, że Czechy i Słowacja to kraje atrakcyjne pod względem turystycznym

• projektuje wycieczkę na Litwę i Białoruś, posługując się różnymi mapami

• analizuje konsekwencje gospodarcze konfliktów na Ukrainie

• charakteryzuje atrakcje turystyczne Ukrainy na podstawie dodatkowych źródeł oraz fotografii

• omawia wpływ konfliktu z Ukrainą na Rosję

• uzasadnia potrzebę utrzymywania dobrych relacji z sąsiadami Polski

• przygotowuje pracę (np. album, plakat, prezentację multimedialną) na temat inicjatyw zrealizowanych w najbliższym euroregionie na podstawie dodatkowych źródeł informacji

Wymagania podstawowe

Wymagania ponadpodstawowe

1.Środowisko przyrodnicze Polski

UCZEŃ:

· podaje cechy położenia Polski w Europie na podstawie mapy ogólnogeograficznej

· podaje całkowitą powierzchnię Polski

wymienia kraje sąsiadujące z Polską
i wskazuje je na mapie

wymienia najważniejsze wydarzenia

z przeszłości geologicznej Polski

wyjaśnia znaczenie terminów: plejstocen, holocen

wyjaśnia znaczenie terminu rzeźba polodowcowa (glacjalna)

wymienia formy terenu utworzone
na obszarze Polski przez lądolód skandynawski

wymienia pasy rzeźby terenu Polski
i wskazuje je na mapie

o   wymienia główne rodzaje skał

wyjaśnia znaczenie terminów: ciśnienie atmosferyczne, niż baryczny, wyż baryczny

wymienia cechy klimatu morskiego
i klimatu kontynentalnego

podaje nazwy mas powietrza napływających nad terytorium Polski

wymienia elementy klimatu

o   wyjaśnia znaczenie terminu średnia dobowa temperatura powietrza

o   wymienia czynniki, które warunkują zróżnicowanie temperatury powietrza
i wielkość opadów w Polsce

o   określa przeważający kierunek wiatrów w Polsce

o   wskazuje na mapie przebieg granic Polski

o   omawia proces powstawania gór

o   wymienia ruchy górotwórcze, które zachodziły w Europie i w Polsce

o   wymienia i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej góry fałdowe, zrębowe oraz wulkaniczne w Europie
i w Polsce

o   omawia zlodowacenia na obszarze Polski

o   opisuje nizinne i górskie formy polodowcowe

•                 wymienia przyczyny powodzi w Polsce

określa na podstawie mapy ogólnogeograficznej położenie Morza Bałtyckiego

· wskazuje na mapie Morza Bałtyckiego jego największe zatoki, wyspy i cieśniny

· omawia linię brzegową Bałtyku

•                 podaje główne cechy fizyczne Bałtyku

•                 wymienia typy gleb w Polsce

•                 wyjaśnia znaczenie terminu lesistość

•                 wymienia różne rodzaje lasów w Polsce

•                 wymienia formy ochrony przyrody
w Polsce

wskazuje parki narodowena mapie Polski

· oblicza rozciągłość południkową
oraz rozciągłość równoleżnikową Polski

· wyjaśnia, jak powstał węgiel kamienny

· charakteryzuje na podstawie map geologicznych obszar Polski na tle struktur geologicznych Europy

· opisuje cechy różnych typów genetycznych gór

· charakteryzuje działalność rzeźbotwórczą lądolodu i lodowców górskich na obszarze Polski

· omawia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy ukształtowania powierzchni Europy
i Polski

· opisuje rozmieszczenie surowców mineralnych w Polsce na podstawie mapy tematycznej

· omawia warunki klimatyczne w Europie

· charakteryzuje czynniki kształtujące klimat w Polsce

· omawia wpływ głównych mas powietrza na klimat i pogodę w Polsce

· odczytuje wartości temperatury powietrza i wielkość opadów atmosferycznych z klimatogramów

· wyjaśnia, jak powstają najważniejsze wiatry lokalne w Polsce

· rozróżnia konsekwencje położenia geograficznego oraz politycznego Polski

•                 charakteryzuje jednostki geologiczne Polski

•                 wskazuje na mapach Europy i Polski obszary, na których występowały ruchy górotwórcze

•                 przedstawia proces powstawania lodowców

•                 wykazuje pasowość rzeźby terenu Polski

•                 przedstawia czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni Polski

•                 rozpoznaje główne skały występujące
na terenie Polski

•                 podaje przykłady gospodarczego wykorzystania surowców mineralnych
w Polsce

•                 opisuje pogodę kształtowaną przez główne masy powietrza napływające nad teren Polski

•                 opisuje na podstawie map tematycznych rozkład temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce

•                 omawia ważniejsze typy jezior w Polsce

•                 analizuje konsekwencje stosowania różnych metod ochrony przeciwpowodziowej

· omawia największe powodzie w Polsce
i ich skutki

•                 omawia niszczącą i budującą działalność Bałtyku

•                 omawia procesy i czynniki glebotwórcze

•                 opisuje typy lasów w Polsce

•                 wykazuje zależność między występowaniem zlodowaceń w Europie a współczesnym ukształtowaniem powierzchni Polski

•                 opisuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko przyrodnicze

•                 wykazuje wpływ zmienności pogody
w Polsce na rolnictwo, transport
i turystykę

•                 ocenia znaczenie gospodarcze rzek
i jezior w Polsce

•                 omawia na wybranych przykładach wpływ wylesiania dorzeczy, regulacji koryt rzecznych, stanu wałów przeciwpowodziowych, zabudowy obszarów zalewowych i sztucznych zbiorników wodnych na wezbrania oraz występowanie i skutki powodzi w Polsce

•                 wymienia główne źródła zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego

•                 ocenia przydatność przyrodniczą
i gospodarczą lasów w Polsce

•                 podaje argumenty przemawiające
za koniecznością zachowania walorów dziedzictwa przyrodniczego

· opisuje na podstawie mapy cechy oraz walory Wisły i Odry

•                 wymienia czynniki sprzyjające powodziom w Polsce

· określa rolę przeciwpowodziową sztucznych zbiorników

· charakteryzuje i rozpoznaje typy wybrzeży Bałtyku

· omawia powstawanie gleby

· wyróżnia najważniejsze cechy wybranych typów gleb na podstawie profili glebowych

· omawia funkcje lasów

· omawia na podstawie mapy Polski przestrzenne zróżnicowanie lesistości
w Polsce

ocenia rolę parków narodowych
i innych form ochrony przyrody
w zachowaniu naturalnych walorów środowiska przyrodniczego

2. Ludność i urbanizacja w Polsce

Uczeń:

· wymienia nazwy państw sąsiadujących
z Polską

· wskazuje na mapie administracyjnej Polski poszczególne województwa i ich stolice

· wyjaśnia znaczenie terminów: przyrost naturalny, współczynnik przyrostu naturalnego, wyż demograficzny, niż demograficzny

· wymienia na podstawie danych statystycznych państwa o różnym współczynniku przyrostu naturalnego
w Europie

· wyjaśnia znaczenie terminów: piramida płci i wieku, średnia długość trwania życia

· odczytuje dane dotyczące struktury płci i wieku oraz średniej długości trwania życia w Polsce na podstawie danych statystycznych

·  wyjaśnia znaczenie terminu gęstość zaludnienia

·  wymienia czynniki wpływające
na rozmieszczenie ludności w Polsce

·  wyjaśnia znaczenie terminów: migracja, emigracja, imigracja, saldo migracji, przyrost rzeczywisty, współczynnik przyrostu rzeczywistego

·  wyjaśnia znaczenie terminu migracje wewnętrzne

·  wymienia przyczyny migracji wewnętrznych

·  odczytuje dane dotyczące wielkości
i kierunków emigracji z Polski

·  wymienia główne skupiska Polonii

·  wymienia mniejszości narodowe
w Polsce

·  wskazuje na mapie Polski regiony zamieszkiwane przez mniejszości narodowe

·  wyjaśnia znaczenie terminów: struktura zatrudnienia, bezrobocie, stopa bezrobocia, ludność aktywna zawodowo

·  odczytuje z danych statystycznych wielkość zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki

·  odczytuje z mapy zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia w Polsce
i w Europie

·  wyjaśnia znaczenie terminów: miasto, wskaźnik urbanizacji, aglomeracja monocentryczna, aglomeracja policentryczna (konurbacja)

·  wymienia największe miasta Polski
i wskazuje je na mapie

·  wymienia funkcje miast

·  odczytuje z danych statystycznych wskaźnik urbanizacji w Polsce
i w wybranych krajach Europy

· wymienia przyczyny migracji do stref podmiejskich

wymienia przyczyny wyludniania się wsi oddalonych od dużych miast

· charakteryzuje mniejszości narodowe, mniejszości etniczne i społeczności etniczne w Polsce

· podaje przyczyny bezrobocia w Polsce

· porównuje wielkość bezrobocia
w Polsce i innych krajach europejskich na podstawie danych statystycznych

· podaje przyczyny rozwoju największych miast w Polsce

· podaje przykłady miast o różnych funkcjach w Polsce

· wymienia typy zespołów miejskich
w Polsce i podaje ich przykłady

· wskazuje różnice między aglomeracją monocentryczną a aglomeracją policentryczną

· omawia zmiany na mapie politycznej Europy w drugiej połowie XX w.

•                 oblicza współczynnik przyrostu naturalnego

•                 podaje przyczyny zróżnicowania przyrostu naturalnego w Europie
i w Polsce

•                 omawia czynniki wpływające na liczbę urodzeń w Polsce

•                 porównuje udział poszczególnych grup wiekowych ludności w Polsce na podstawie danych statystycznych

•                 oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia Polski

•                 opisuje na podstawie mapy cechy rozmieszczenia ludności w Polsce

· opisuje skutki migracji zagranicznych
w Polsce

•                 porównuje przyrost rzeczywisty ludności w Polsce i w wybranych państwach Europy

•                 omawia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce

· wskazuje na mapie województw podlaskiego i zachodniopomorskiego gminy o dużym spadku liczby ludności

· analizuje współczynnik salda migracji
na przykładzie województw zachodniopomorskiego i podlaskiego

•                 porównuje strukturę narodowościową ludności Polski ze strukturą narodowościową ludności w wybranych państwach europejskich

•                 określa na podstawie danych statystycznych różnice między strukturą zatrudnienia ludności w poszczególnych województwach

•                 porównuje stopę bezrobocia
w wybranych krajach europejskich

•                 charakteryzuje funkcje wybranych miast w Polsce

•                 omawia przyczyny rozwoju miast
w Polsce

•                 porównuje wskaźnik urbanizacji
w Polsce i wybranych krajach Europy

•                 analizuje rozmieszczenie oraz wielkość miast w Polsce

· omawia na podstawie map tematycznych zmiany liczby ludności
w strefach podmiejskich Krakowa
i Warszawy

· omawia podział administracyjny Polski

•                 omawia na podstawie danych statystycznych uwarunkowania przyrostu naturalnego w Polsce na tle Europy

•                 omawia strukturę płci i strukturę wieku ludności Polski na tle tych struktur w wybranych państwach europejskich na podstawie piramidy płci i wieku

•                 omawia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w wybranych państwach Europy i Polski

· oblicza przyrost rzeczywisty i współczynnik przyrostu rzeczywistego w Polsce

•                 charakteryzuje skutki migracji wewnętrznych w Polsce

· wyjaśnia wpływ migracji na strukturę wieku ludności obszarów wiejskich

•                 omawia przyczyny rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce

•                 przedstawia strukturę wyznaniową Polaków na tle innych państw Europy

•                 omawia strukturę zatrudnienia wg działów gospodarki w poszczególnych województwach

•                 analizuje wielkość miast w Polsce i ich rozmieszczenie wg grup wielkościowych

•                 omawia pozytywne i negatywne skutki urbanizacji

· omawia wpływ migracji do stref podmiejskich na przekształcenie struktury demograficznej okolic Krakowa i Warszawy

· określa zmiany w użytkowaniu
i zagospodarowaniu stref podmiejskich na przykładzie Krakowa i Warszawy

· analizuje na podstawie dostępnych źródeł ekonomiczne skutki utrzymywania się niskich lub ujemnych wartości współczynnika przyrostu naturalnego w krajach Europy i Polski

•                 analizuje konsekwencje starzenia się społeczeństwa europejskiego

•                 analizuje skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Polsce

•                 ocenia skutki migracji zagranicznych
w Polsce i w Europie

· ukazuje na wybranych przykładach wpływ procesów migracyjnych
na strukturę wieku i zmiany zaludnienia obszarów wiejskich

4. Rolnictwo i przemysł Polski

Uczeń:

· wymienia funkcje rolnictwa

•                 wymienia przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa w Polsce

•                 wymienia na podstawie map tematycznych regiony rolnicze w Polsce

•                 wyjaśnia znaczenie terminów: plon, zbiór, areał

•                 wymienia główne uprawy w Polsce

•                 wskazuje na mapie główne obszary upraw w Polsce

•                 wyjaśnia znaczenie terminów: chów, pogłowie

•                 wymienia główne zwierzęta gospodarskie w Polsce

•                 wskazuje na mapie obszary chowu zwierząt gospodarskich

•                 dokonuje podziału przemysłu na sekcje
i działy

•                 wymienia funkcje przemysłu

· wymienia podstawowe cechy gospodarki centralnie sterowanej
i gospodarki rynkowej

•                 wymienia źródła energii

•                 wymienia typy elektrowni

•                 wskazuje na mapie największe elektrownie w Polsce

· wymienia główne źródła energii
w województwach pomorskim i łódzkim

•                 wymienia największe porty morskie
w Polsce i wskazuje je na mapie

· wymienia źródła zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego

podaje przyczyny kwaśnych opadów

· opisuje warunki przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa
w Polsce

· prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę wielkościową gospodarstw rolnych w Polsce

· przedstawia znaczenie gospodarcze głównych upraw w Polsce

· prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę upraw w Polsce

· wymienia główne rejony warzywnictwa
i sadownictwa w Polsce

· przedstawia znaczenie gospodarcze produkcji zwierzęcej w Polsce

· wymienia czynniki lokalizacji chowu bydła, trzody chlewnej i drobiu w Polsce

· omawia cechy polskiego przemysłu

· wymienia przyczyny zmian w strukturze przemysłu Polski

· lokalizuje na mapie Polski elektrownie cieplne, wodne i niekonwencjonalne

· opisuje wielkość produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych

· podaje przyczyny rozwoju energetyki wiatrowej i słonecznej
w województwach pomorskim i łódzkim

· opisuje na podstawie danych statystycznych wielkość przeładunków w polskich portach morskich

· omawia rodzaje zanieczyszczeń i ich źródła

Uczeń:

· przedstawia rolnictwo jako sektor gospodarki oraz jego rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju

•                 charakteryzuje regiony rolnicze
o najkorzystniejszych warunkach
do produkcji rolnej w Polsce

•                 przedstawia strukturę użytkowania ziemi w Polsce na tle innych krajów Europy

•                 prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę chowu zwierząt gospodarskich w Polsce

•                 przedstawia przemysł jako sektor gospodarki i jego rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju

•                 opisuje rozmieszczenie przemysłu
w Polsce

· omawia strukturę zatrudnienia
w konurbacji katowickiej i aglomeracji łódzkiej przed 1989 rokiem

•                 prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę produkcji energii elektrycznej w Polsce na tle wybranych krajów Europy

· wyjaśnia wpływ warunków pozaprzyrodniczych na wykorzystanie OZE w województwach pomorskim
i łódzkim

•                 opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę przeładunków w polskich portach morskich

•                 opisuje strukturę połowów ryb w Polsce

· charakteryzuje wpływ poszczególnych sektorów gospodarki na stan środowiska

wymienia źródła zanieczyszczeń komunalnych

· omawia poziom mechanizacji
i chemizacji rolnictwa w Polsce

•                 charakteryzuje czynniki wpływające
na rozmieszczenie upraw w Polsce

•                 porównuje produkcję roślinną w Polsce na tle produkcji w innych krajach Europy

•                 porównuje produkcję zwierzęcą
w Polsce na tle produkcji w innych krajach Europy

•                 omawia rozwój przemysłu w Polsce
po II wojnie światowej

•                 analizuje przyczyny i skutki restrukturyzacji polskiego przemysłu

· opisuje zmiany, które zaszły
w strukturze produkcji po 1989 roku
w konurbacji katowickiej i aglomeracji łódzkiej

•                 omawia na podstawie dostępnych źródeł zmiany zachodzące współcześnie w polskiej energetyce

· wymienia korzyści płynące
z wykorzystania źródeł odnawialnych
do produkcji energii

· analizuje dane statystyczne dotyczące liczby farm wiatrowych w Łódzkiem
i Pomorskiem

•                 określa na podstawie dostępnych źródeł uwarunkowania rozwoju gospodarki morskiej w Polsce

•                 omawia rozwój przemysłu stoczniowego w Polsce

· analizuje na podstawie danych statystycznych stopień zanieczyszczenia wód śródlądowych

omawia skutki zanieczyszczenia środowiska naturalnego

· przedstawia korzyści dla polskiego rolnictwa wynikające z członkostwa naszego kraju w Unii Europejskiej

•                 dokonuje na podstawie danych statystycznych analizy zmian pogłowia wybranych zwierząt gospodarskich
w Polsce po 2000 roku i wyjaśnia ich przyczyny

4. Usługi w Polsce

Uczeń:

· podaje przykłady różnych rodzajów usług w Polsce

· wyjaśnia znaczenie terminu komunikacja

· wyróżnia rodzaje transportu w Polsce

· wskazuje na mapie Polski porty morskie oraz lotnicze

· wyróżnia rodzaje łączności

· wyjaśnia znaczenie terminów: centra logistyczne, spedycja

· wyjaśnia znaczenie terminów: eksport, import, bilans handlu zagranicznego

· wymienia państwa będące głównymi partnerami handlowymi Polski

· wyjaśnia znaczenie terminów: turystyka, walory turystyczne, infrastruktura turystyczna

· wymienia regiony turystyczne Polski
i wskazuje je na mapie

· wymienia główne atrakcje turystyczne wybrzeża Bałtyku i Małopolski

•                 omawia na podstawie mapy tematycznej gęstość sieci kolejowej
w Polsce

•                 omawia na podstawie danych statystycznych stan morskiej floty transportowej w Polsce

· omawia na podstawie mapy sieć autostrad i dróg ekspresowych

•                 wymienia towary, które dominują
w polskim handlu zagranicznym

· wymienia rodzaje usług, które rozwijają się dzięki wzrostowi ruchu turystycznego

·  

•                 charakteryzuje udział poszczególnych rodzajów transportu w przewozach pasażerów i ładunków

•                 omawia ruch pasażerski w portach lotniczych Polski

•                 podaje przyczyny nierównomiernego dostępu do środków łączności
na terenie Polski

· wymienia główne inwestycje przemysłowe we Wrocławiu i w jego okolicach

· omawia rolę transportu morskiego
w rozwoju innych działów gospodarki

•                 ocenia znaczenie handlu zagranicznego dla polskiej gospodarki

•                 analizuje na podstawie dostępnych źródeł wpływy z turystyki w Polsce
i w wybranych krajach Europy

•                 ocenia na podstawie dostępnych źródeł atrakcyjność turystyczną wybranego regionu Polski

· analizuje dane statystyczne dotyczące ruchu turystycznego nad Morzem Bałtyckim i w Krakowie

określa wpływ walorów przyrodniczych wybrzeża Bałtyku oraz dziedzictwa kulturowego Małopolski na rozwój turystyki na tych obszarach

· ocenia na podstawie dostępnych źródeł poziom rozwoju turystyki zagranicznej
w Polsce na tle innych krajów Europy

•                 omawia na podstawie dostępnych źródeł zmiany, które zaszły
w geograficznych kierunkach wymiany międzynarodowej Polski

5. Mój region moja mała ojczyzna

· wyjaśnia znaczenie terminu region

•                 wskazuje położenie swojego regionu
na mapie ogólnogeograficznej Polski

•                 wymienia i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej sąsiednie regiony

•                 wymienia najważniejsze walory przyrodnicze regionu

•                 wyjaśnia znaczenie terminu mała ojczyzna

•                 wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Polski, na mapie topograficznej lub
na planie miasta obszar małej ojczyzny

•                 przedstawia źródła informacji o małej ojczyźnie

•                 wymienia walory środowiska geograficznego małej ojczyzny

•                 wyróżnia najważniejsze cechy gospodarki regionu na podstawie danych statystycznych i map tematycznych

•                 określa obszar utożsamiany z własną małą ojczyzną jako symboliczną przestrzenią w wymiarze lokalnym

•                 rozpoznaje w terenie obiekty charakterystyczne dla małej ojczyzny
i decydujące o jej atrakcyjności

•                 prezentuje główne cechy gospodarki regionu

•                 opisuje walory środowiska geograficznego małej ojczyzny

•                 omawia historię małej ojczyzny
na podstawie dostępnych źródeł

· przedstawia w dowolnej formie (np. prezentacji multimedialnej, plakatu, wystawy fotograficznej) przyrodnicze
i kulturowe walory swojego regionu

•                 prezentuje na podstawie informacji wyszukanych w różnych źródłach
i w dowolnej formie (np. prezentacji multimedialnej, plakatu, wystawy fotograficznej) atrakcyjność osadniczą oraz gospodarczą małej ojczyzny jako miejsca zamieszkania i rozwoju określonej działalności gospodarczej

•                 planuje wycieczkę po swojej małej ojczyźnie

WYMAGANIA PODSTAWOWE

WYMAGANIA PONADPODSTAWOWE

I.Azja

Uczeń:

• opisuje linię brzegową Azji na podstawie mapy świata
• charakteryzuje zróżnicowanie środowiska geograficznego Azji
• przedstawia kontrasty
  w ukształtowaniu powierzchni terenu Azji
• omawia czynniki klimatyczne kształtujące klimat Azji
• omawia strefy roślinne Azji
• omawia budowę wulkanu
  na podstawie ilustracji
• wymienia typy wulkanów i podaje
  ich główne cechy
• wskazuje na mapie obszary Azji
  o korzystnych i niekorzystnych warunkach do rozwoju rolnictwa
• wymienia czołówkę państw azjatyckich w światowych zbiorach roślin uprawnych na podstawie infografiki
• charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Japonii
• omawia strukturę zatrudnienia
  w Japonii na podstawie analizy danych statystycznych
• omawia warunki naturalne rozwoju rolnictwa w Japonii
• przedstawia cechy rolnictwa Japonii na podstawie analizy danych statystycznych
• określa różnorodność cech środowiska geograficznego Chin na podstawie mapy tematycznej
• omawia czynniki przyrodnicze sprzyjające osadnictwu w Chinach
• przedstawia nierównomierne rozmieszczenie ludności Chin na podstawie mapy gęstości zaludnienia
• omawia główne kierunki produkcji rolnej w Chinach
• omawia cechy środowiska geograficznego Półwyspu Indyjskiego
• podaje przyczyny powstawania slumsów w Indiach
• omawia warunki uprawy roślin w Indiach na podstawie mapy tematycznej
• charakteryzuje indyjską Dolinę Krzemową
• omawia cechy środowiska przyrodniczego Bliskiego Wschodu
• omawia wielkość zasobów ropy naftowej na świecie i na Bliskim Wschodzie na podstawie wykresu i mapy tematycznej

Uczeń:

• omawia budowę geologiczną Azji na podstawie mapy tematycznej
• omawia cyrkulację monsunową i jej wpływ na klimat Azji
• charakteryzuje kontrasty klimatyczne
  i roślinne w Azji na podstawie mapy tematycznej
• omawia czynniki wpływające na układ sieci rzecznej w Azji
• omawia płytową budowę litosfery na podstawie map tematycznych
• wyjaśnia przyczyny występowania trzęsień ziemi i tsunami w Azji
• opisuje przebieg trzęsienia ziemi
• omawia warunki przyrodnicze
  i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Azji
• opisuje ekstremalne zjawiska klimatyczne i ich skutki w Japonii opisuje skutki występowania tajfunów na obszarze Japonii
• omawia bariery utrudniające rozwój gospodarki Japonii
• omawia znaczenie i rolę transportu w gospodarce Japonii
• omawia cechy gospodarki Chin
• analizuje wielkości PKB w Chinach na tle innych krajów świata na podstawie danych statystycznych
• charakteryzuje tradycyjne rolnictwo i warunki rozwoju rolnictwa Chin
• przedstawia problemy demograficzne Indii
• omawia system kastowy w Indiach
• przedstawia zróżnicowanie indyjskiej edukacji
• analizuje strukturę zatrudnienia i strukturę PKB Indii na podstawie wykresu
• charakteryzuje przemysł przetwórczy Indii
• omawia zróżnicowanie religijne na Bliskim Wschodzie
• omawia wpływ religii na życie muzułmanów

przedstawia znaczenie przemysłu naftowego w krajach Bliskiego Wschodu

2. Afryka

Uczeń:

określa położenie matematyczno-
-geograficzne Afryki na podstawie mapy ogólnogeograficznej

wymienia strefy klimatyczne Afryki

wymienia największe rzeki i jeziora Afryki

wymienia czynniki przyrodnicze wpływające na rozwój rolnictwa w Afryce

wymienia główne uprawy w Afryce

wymienia surowce mineralne Afryki
na podstawie mapy gospodarczejwskazuje obszary występowania surowców mineralnych na terenie Afryki

wymienia atrakcyjne turystycznie państwa Afryki

określa położenie geograficzne Etiopii

wyjaśnia różnicę między głodem a niedożywieniem

wymienia państwa w Afryce dotknięte głodem i niedożywieniem

określa położenie geograficzne Kenii

wymienia obiekty turystyczne na terenie Kenii

omawia cechy ukształtowania powierzchni Afryki

wymienia cechy różnych typów klimatu w Afryce na podstawie klimatogramów

charakteryzuje sieć rzeczną i jeziora Afryki

omawia czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Afryce

charakteryzuje znaczenie hodowli zwierząt w krajach Afryki

przedstawia zróżnicowanie PKB
w różnych państwach Afryki na podstawie analizy danych statystycznych

omawia przemysł wydobywczy w Afryce

wskazuje państwa w Afryce dotknięte problemem głodu i niedożywienia na podstawie mapy tematycznej

analizuje niedożywienie ludności w Afryce na podstawie wykresu

przedstawia ruch turystyczny Kenii na podstawie analizy danych statystycznych

Uczeń:

• omawia wpływ czynników klimatotwórczych na klimat Afryki
• omawia rozmieszczenie opadów atmosferycznych w Afryce na podstawie mapy klimatycznej
• omawia udział rolnictwa w strukturze zatrudnienia w wybranych państwach Afryki na podstawie wykresu
• omawia gospodarkę w strefie Sahelu
• omawia cechy gospodarki krajów Afryki na podstawie analizy danych statystycznych
• przedstawia nowoczesne działy gospodarki Afryki
• omawia rozwój i znaczenie usług
  w Afryce
• omawia przyczyny niedożywienia ludności w Etiopii
• opisuje zmiany w poziomie niedożywienia ludności Etiopii
• wymienia obiekty w Kenii wpisane na listę dziedzictwa UNESCO

opisuje walory kulturowe Kenii na podstawie wybranych źródeł informacji

• omawia związek budowy geologicznej Afryki z powstawaniem rowów tektonicznych
• wyjaśnia cyrkulację powietrza w strefie międzyzwrotnikowej
• omawia przyczyny procesu pustynnienia w strefie Sahelu
• omawia typy rolnictwa w Afryce
• przedstawia czynniki ograniczające rozwój gospodarki w Afryce
• omawia skutki niedożywienia ludności
  w Etiopii
• omawia bariery ograniczające rozwój turystyki w Afryce

omawia walory przyrodnicze Kenii wpływające na rozwój turystyki

• wyjaśnia istnienie strefowości klimatyczno-roślinno-glebowej
  w Afryce
• wyjaśnia związki między warunkami przyrodniczymi a możliwościami gospodarowania w strefie Sahelu
• ocenia skutki stosowania rolnictwa żarowo-odłogowego i plantacyjnego
  w Afryce Zachodniej
• przedstawia rolę chińskich inwestycji na kontynencie afrykańskim
• przedstawia sposoby walki z głodem ludności Afryki na przykładzie Etiopii
• określa związki między warunkami przyrodniczymi i kulturowymi
  a rozwojem turystyki na przykładzie Kenii

przedstawia argumenty pomagające przełamywać stereotypy na temat Afryki

3. Ameryka Północna i Południowa

Uczeń:

• określa położenie geograficzne Ameryki
• wymienia nazwy mórz i oceanów oblewających Amerykę Północną i Amerykę Południową
• wymienia największe rzeki Ameryki i wskazuje je na mapie
• wyjaśnia znaczenie terminów: tornado, cyklon tropikalny
• wskazuje na mapie Aleję Tornad
• wymienia nazwy wybranych cyklonów tropikalnych w XXI wieku
• określa położenie geograficzne Amazonii
• omawia florę i faunę lasów równikowych
• podaje liczbę ludności Ameryki Północnej i AmerykiPołudniowej
  na podstawie wykresu
• wymienia główne odmiany człowieka zamieszkujące Amerykę
• wyjaśnia znaczenie terminów: urbanizacja, wskaźnik urbanizacji, aglomeracja, megalopolis
• wymienia obszary słabo i gęsto zaludnione w Ameryce Północnej
  i Ameryce Południowej i wskazuje je na mapie
• wymienia największe miasta i aglomeracje Ameryki Północnej i Ameryki Południowej i wskazuje na mapie
• przedstawia położenie geograficzne Kanady na podstawie mapy ogólnogeograficznej
• wymienia główne uprawy na terenie Kanady
• wskazuje zasięg występowania głównych upraw w Kanadzie na mapie gospodarczej
• określa położenie geograficzne Stanów Zjednoczonych
• wyjaśnia znaczenie terminów: produkt światowy brutto, technopolia
• wymienia główne działy przemysłu
  w Stanach Zjednoczonych

wymienia rodzaje usług wyspecjalizowanych w Stanach Zjednoczonych

• wymienia nazwy państw leżących
  w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej
• podaje główne cechy ukształtowania powierzchni Ameryki
• wymienia strefy klimatyczne Ameryki
• omawia przyczyny powstawania tornad i cyklonów tropikalnych
• podaje główne rejony występowania cyklonów tropikalnych i kierunki ich
• przemieszczania się
• podaje cechy środowiska geograficznego Amazonii
• omawia cechy klimatu Amazonii
• podaje przyczyny zróżnicowania etnicznego i kulturowego Ameryki
• przedstawia czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej
• analizuje liczbę ludności miejskiej
  w ogólnej liczbie ludności państw Ameryki na podstawie mapy tematycznej
• przedstawia cechy położenia geograficznego Kanady na podstawie mapy ogólnogeograficznej
• omawia ukształtowanie powierzchni Kanady
• przedstawia czynniki wpływające na klimat Kanady
• omawia strukturę użytkowania ziemi w Kanadzie na podstawie wykresu
• opisuje cechy położenia geograficznego Stanów Zjednoczonych
• wymienia czynniki wpływające na rozwój Doliny Krzemowej

omawia strukturę użytkowania ziemi
w Stanach Zjednoczonych na podstawie wykresu

Uczeń:

charakteryzuje budowę geologiczną Ameryki

omawia czynniki klimatyczne wpływające na klimat Ameryki

porównuje strefy klimatyczne ze strefami roślinnymi w Ameryce

charakteryzuje wody powierzchniowe Ameryki na podstawie mapy ogólnogeograficznej

omawia mechanizm powstawania tornad i cyklonów tropikalnych

podaje przyczyny wysokich rocznych sum opadów atmosferycznych w Amazonii

opisuje piętrowość wilgotnych lasów równikowych w Amazonii

omawia wielkie migracje w historii zasiedlania Ameryki

omawia zmiany liczby ludności w Ameryce na przestrzeni lat
na podstawie wykresuomawia rozwój miast Ameryki
na podstawie wybranych źródeł podaje przykłady megalopolis
w Ameryce i wskazuje je na mapie

podaje przyczyny powstawania slumsów w wielkich miastach na przykładzie Ameryki Południowej

przedstawia zasięg występowania lasów w Kanadzie na podstawie mapy tematycznej

przedstawia miejsce Kanady w światowym eksporcie wybranych płodów rolnych na podstawie wykresu

omawia znaczenie przemysłu i jego kluczowe działy w Stanach Zjednoczonych

omawia cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych

wykazuje związek ukształtowania powierzchni z budową geologiczną w Ameryce

omawia związek stref klimatycznych ze strefami roślinnymi w Ameryce

przedstawia skutki występowania tornad i cyklonów tropikalnych w Ameryce

omawia ekologiczne następstwa wylesiania Amazonii

podaje kierunki gospodarczego wykorzystania Amazonii

przedstawia sytuację rdzennej ludności w Ameryce

przedstawia negatywne skutki urbanizacji w Ameryce

określa cechy megalopolis w Ameryce Północnej

omawia czynniki wpływające na przebieg północnej granicy upraw i lasów w Kanadzie

opisuje cechy gospodarstw wielkoobszarowych na terenie Kanady

charakteryzuje wybrane wskaźniki rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych

omawia znaczenie usług wyspecjalizowanych w gospodarce Stanów Zjednoczonych

omawia przyczyny marnowania żywności na przykładzie Stanów Zjednoczonych

opisuje problemy ludności mieszkających w slumsach na podstawie materiałówźródłowych

wykazuje zależność między ukształtowaniem powierzchni, cyrkulacją powietrza, odległością od morza, prądami morskimi ,a przebiegiem północnej granicy upraw i lasów w Kanadzie

• omawia cechy charakterystyczne gospodarki Kanady z uwzględnieniem surowców mineralnych, rozwoju przemysłu i handlu
• ocenia wpływ przemysłu zaawansowanych technologii na rozwój gospodarki Stanów Zjednoczonych

ocenia rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej na podstawie analizy danych statystycznych

4. Australia i Oceania

Uczeń:

• określa położenie geograficzne Australii i Oceanii
• wymienia największe pustynie Australii na podstawie mapy
• wyjaśnia znaczenie terminu basen artezyjski

wymienia endemity w Australii oraz na wyspach Oceanii

przedstawia liczbę ludności i gęstość zaludnienia w Australii na podstawie mapy tematycznej i analizy danych statystycznych

wymienia największe miasta Australii oraz wskazuje je na mapie

• charakteryzuje środowisko przyrodnicze Australii i Oceanii
• charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Australii
• wymienia strefy klimatyczne w Australii
• charakteryzuje wody powierzchniowe Australii
• omawia czynniki przyrodnicze wpływające na rozmieszczenie ludności w Australii

omawia występowanie surowców mineralnych w Australii na podstawie mapy tematycznej

Uczeń:

wymienia cechy charakterystyczne poszczególnych typów klimatu
w Australii na podstawie klimatogramów

omawia strefowość roślinną w Australii na podstawie mapy tematycznej

omawia bariery utrudniające zamieszkanie Australii

charakteryzuje rdzennych mieszkańców Australii

omawia cechy rolnictwa Australii na tle warunków przyrodniczych

przedstawia znaczenie turystyki
w rozwoju gospodarki Australii i Oceanii

wyjaśnia wpływ położenia Australii na klimat

omawia zasoby wód artezyjskich i ich rolę w gospodarce Australii

wyjaśnia, dlaczego Australia jest atrakcyjna dla imigrantów

omawia znaczenie przemysłów przetwórczego i zaawansowanych technologii w rozwoju Australii

wykazuje zależność między klimatem a zasobami wód powierzchniowych
w Australii

wykazuje zależność pomiędzy rozmieszczeniem ludności a warunkami naturalnymi występującymi w Australii

określa główne cechy gospodarki Australii na tle warunków przyrodniczych

5. Obszary okołobiegunowe

Uczeń:

• określa położenie geograficzne obszarów okołobiegunowych
• wyjaśnia znaczenie terminów: góra lodowa, pak lodowy, lądolód, lodowce szelfowe, nunataki
• wymienia gatunki roślin i zwierząt
  na obszarach Arktyki i Antarktyki
• wymienia surowce mineralne na obszarachArktyki i Antarktyki

wskazuje na mapie Antarktydy położenie polskiej stacji badawczej Henryka Arctowskiego

• wymienia cechy środowiska przyrodniczego obszarów okołobiegunowych
• charakteryzuje klimat Arktyki i Antarktyki

wymienia zagrożenia środowiska naturalnego obszarów polarnych

Uczeń:

• • opisuje zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej na obszarach okołobiegunowych
  • charakteryzuje ludy zamieszkujące Arktykę oraz warunki ich życia

opisuje warunki życia w polarnej stacji badawczej

• porównuje środowisko przyrodnicze Arktyki i Antarktyki
• wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest największą pustynią lodową
• prezentuje osiągnięcia polskich badaczy obszarów okołobiegunowych

wyjaśnia status prawny Antarktydy

• omawia zmiany w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych
• charakteryzuje cele oraz zakres badań prowadzonych w Arktyce
  i w Antarktyce na podstawie na podstawie dostępnych źródeł

omawia wkład Polaków w badania obszarów polarnych na podstawie dostępnych źródeł

Wymagania podstawowe

Wymagania ponadpodstawowe

1.Środowisko przyrodnicze Polski

UCZEŃ:

• podaje cechy położenia Polski w Europie na podstawie mapy ogólnogeograficznej
• podaje całkowitą powierzchnię Polski

wymienia kraje sąsiadujące z Polską
i wskazuje je na mapie

wymienia najważniejsze wydarzenia

z przeszłości geologicznej Polski

wyjaśnia znaczenie terminów: plejstocen, holocen

wyjaśnia znaczenie terminu rzeźba polodowcowa (glacjalna)

wymienia formy terenu utworzone
na obszarze Polski przez lądolód skandynawski

wymienia pasy rzeźby terenu Polski
i wskazuje je na mapie

• • wymienia główne rodzaje skał

wyjaśnia znaczenie terminów: ciśnienie atmosferyczne, niż baryczny, wyż baryczny

wymienia cechy klimatu morskiego
i klimatu kontynentalnego

podaje nazwy mas powietrza napływających nad terytorium Polski

wymienia elementy klimatu

• • wyjaśnia znaczenie terminu średnia dobowa temperatura powietrza
  • wymienia czynniki, które warunkują zróżnicowanie temperatury powietrza
    i wielkość opadów w Polsce
  • określa przeważający kierunek wiatrów w Polsce

• • wskazuje na mapie przebieg granic Polski
  • omawia proces powstawania gór
  • wymienia ruchy górotwórcze, które zachodziły w Europie i w Polsce
  • wymienia i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej góry fałdowe, zrębowe oraz wulkaniczne w Europie
    i w Polsce
  • omawia zlodowacenia na obszarze Polski
  • opisuje nizinne i górskie formy polodowcowe

• wymienia przyczyny powodzi w Polsce

określa na podstawie mapy ogólnogeograficznej położenie Morza Bałtyckiego

• wskazuje na mapie Morza Bałtyckiego jego największe zatoki, wyspy i cieśniny
• omawia linię brzegową Bałtyku
  • podaje główne cechy fizyczne Bałtyku
  • wymienia typy gleb w Polsce
  • wyjaśnia znaczenie terminu lesistość
  • wymienia różne rodzaje lasów w Polsce
  • wymienia formy ochrony przyrody
    w Polsce

wskazuje parki narodowena mapie Polski

• oblicza rozciągłość południkową
  oraz rozciągłość równoleżnikową Polski
• wyjaśnia, jak powstał węgiel kamienny
• charakteryzuje na podstawie map geologicznych obszar Polski na tle struktur geologicznych Europy
• opisuje cechy różnych typów genetycznych gór
• charakteryzuje działalność rzeźbotwórczą lądolodu i lodowców górskich na obszarze Polski
• omawia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy ukształtowania powierzchni Europy
  i Polski
• opisuje rozmieszczenie surowców mineralnych w Polsce na podstawie mapy tematycznej
• omawia warunki klimatyczne w Europie
• charakteryzuje czynniki kształtujące klimat w Polsce
• omawia wpływ głównych mas powietrza na klimat i pogodę w Polsce
• odczytuje wartości temperatury powietrza i wielkość opadów atmosferycznych z klimatogramów
• wyjaśnia, jak powstają najważniejsze wiatry lokalne w Polsce
• rozróżnia konsekwencje położenia geograficznego oraz politycznego Polski
  • charakteryzuje jednostki geologiczne Polski
  • wskazuje na mapach Europy i Polski obszary, na których występowały ruchy górotwórcze
  • przedstawia proces powstawania lodowców
  • wykazuje pasowość rzeźby terenu Polski
  • przedstawia czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni Polski
  • rozpoznaje główne skały występujące
    na terenie Polski
  • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania surowców mineralnych
    w Polsce
  • opisuje pogodę kształtowaną przez główne masy powietrza napływające nad teren Polski
  • opisuje na podstawie map tematycznych rozkład temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce
  • omawia ważniejsze typy jezior w Polsce

• analizuje konsekwencje stosowania różnych metod ochrony przeciwpowodziowej
  • omawia największe powodzie w Polsce
    i ich skutki

• • omawia niszczącą i budującą działalność Bałtyku
  • omawia procesy i czynniki glebotwórcze
  • opisuje typy lasów w Polsce
  • wykazuje zależność między występowaniem zlodowaceń w Europie a współczesnym ukształtowaniem powierzchni Polski
  • opisuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko przyrodnicze
  • wykazuje wpływ zmienności pogody
    w Polsce na rolnictwo, transport
    i turystykę
  • ocenia znaczenie gospodarcze rzek
    i jezior w Polsce
• omawia na wybranych przykładach wpływ wylesiania dorzeczy, regulacji koryt rzecznych, stanu wałów przeciwpowodziowych, zabudowy obszarów zalewowych i sztucznych zbiorników wodnych na wezbrania oraz występowanie i skutki powodzi w Polsce
  • wymienia główne źródła zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego
  • ocenia przydatność przyrodniczą
    i gospodarczą lasów w Polsce
  • podaje argumenty przemawiające
    za koniecznością zachowania walorów dziedzictwa przyrodniczego

• opisuje na podstawie mapy cechy oraz walory Wisły i Odry

• wymienia czynniki sprzyjające powodziom w Polsce
  • określa rolę przeciwpowodziową sztucznych zbiorników

• charakteryzuje i rozpoznaje typy wybrzeży Bałtyku
• omawia powstawanie gleby
• wyróżnia najważniejsze cechy wybranych typów gleb na podstawie profili glebowych
• omawia funkcje lasów
• omawia na podstawie mapy Polski przestrzenne zróżnicowanie lesistości
  w Polsce

ocenia rolę parków narodowych
i innych form ochrony przyrody
w zachowaniu naturalnych walorów środowiska przyrodniczego

2. Ludność i urbanizacja w Polsce

Uczeń:

• wymienia nazwy państw sąsiadujących
  z Polską
• wskazuje na mapie administracyjnej Polski poszczególne województwa i ich stolice
• wyjaśnia znaczenie terminów: przyrost naturalny, współczynnik przyrostu naturalnego, wyż demograficzny, niż demograficzny
• wymienia na podstawie danych statystycznych państwa o różnym współczynniku przyrostu naturalnego
  w Europie
• wyjaśnia znaczenie terminów: piramida płci i wieku, średnia długość trwania życia
• odczytuje dane dotyczące struktury płci i wieku oraz średniej długości trwania życia w Polsce na podstawie danych statystycznych
  • wyjaśnia znaczenie terminu gęstość zaludnienia
  • wymienia czynniki wpływające
    na rozmieszczenie ludności w Polsce

• • wyjaśnia znaczenie terminów: migracja, emigracja, imigracja, saldo migracji, przyrost rzeczywisty, współczynnik przyrostu rzeczywistego
  • wyjaśnia znaczenie terminu migracje wewnętrzne

• • wymienia przyczyny migracji wewnętrznych

• • odczytuje dane dotyczące wielkości
    i kierunków emigracji z Polski
  • wymienia główne skupiska Polonii

• • wymienia mniejszości narodowe
    w Polsce
  • wskazuje na mapie Polski regiony zamieszkiwane przez mniejszości narodowe
  • wyjaśnia znaczenie terminów: struktura zatrudnienia, bezrobocie, stopa bezrobocia, ludność aktywna zawodowo
  • odczytuje z danych statystycznych wielkość zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki
  • odczytuje z mapy zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia w Polsce
    i w Europie

• • wyjaśnia znaczenie terminów: miasto, wskaźnik urbanizacji, aglomeracja monocentryczna, aglomeracja policentryczna (konurbacja)
  • wymienia największe miasta Polski
    i wskazuje je na mapie
  • wymienia funkcje miast
  • odczytuje z danych statystycznych wskaźnik urbanizacji w Polsce
    i w wybranych krajach Europy

• • wymienia przyczyny migracji do stref podmiejskich

wymienia przyczyny wyludniania się wsi oddalonych od dużych miast

• charakteryzuje mniejszości narodowe, mniejszości etniczne i społeczności etniczne w Polsce
• podaje przyczyny bezrobocia w Polsce
• porównuje wielkość bezrobocia
  w Polsce i innych krajach europejskich na podstawie danych statystycznych
• podaje przyczyny rozwoju największych miast w Polsce
• podaje przykłady miast o różnych funkcjach w Polsce
• wymienia typy zespołów miejskich
  w Polsce i podaje ich przykłady
• wskazuje różnice między aglomeracją monocentryczną a aglomeracją policentryczną

• omawia zmiany na mapie politycznej Europy w drugiej połowie XX w.
  • oblicza współczynnik przyrostu naturalnego
  • podaje przyczyny zróżnicowania przyrostu naturalnego w Europie
    i w Polsce
  • omawia czynniki wpływające na liczbę urodzeń w Polsce
  • porównuje udział poszczególnych grup wiekowych ludności w Polsce na podstawie danych statystycznych
  • oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia Polski
  • opisuje na podstawie mapy cechy rozmieszczenia ludności w Polsce
• opisuje skutki migracji zagranicznych
  w Polsce
  • porównuje przyrost rzeczywisty ludności w Polsce i w wybranych państwach Europy
  • omawia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce

• • wskazuje na mapie województw podlaskiego i zachodniopomorskiego gminy o dużym spadku liczby ludności
  • analizuje współczynnik salda migracji
    na przykładzie województw zachodniopomorskiego i podlaskiego

• • porównuje strukturę narodowościową ludności Polski ze strukturą narodowościową ludności w wybranych państwach europejskich
  • określa na podstawie danych statystycznych różnice między strukturą zatrudnienia ludności w poszczególnych województwach
  • porównuje stopę bezrobocia
    w wybranych krajach europejskich
  • charakteryzuje funkcje wybranych miast w Polsce
  • omawia przyczyny rozwoju miast
    w Polsce
  • porównuje wskaźnik urbanizacji
    w Polsce i wybranych krajach Europy
  • analizuje rozmieszczenie oraz wielkość miast w Polsce

• • omawia na podstawie map tematycznych zmiany liczby ludności
    w strefach podmiejskich Krakowa
    i Warszawy
• omawia podział administracyjny Polski
  • omawia na podstawie danych statystycznych uwarunkowania przyrostu naturalnego w Polsce na tle Europy
  • omawia strukturę płci i strukturę wieku ludności Polski na tle tych struktur w wybranych państwach europejskich na podstawie piramidy płci i wieku
  • omawia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w wybranych państwach Europy i Polski
• oblicza przyrost rzeczywisty i współczynnik przyrostu rzeczywistego w Polsce
  • charakteryzuje skutki migracji wewnętrznych w Polsce

• • wyjaśnia wpływ migracji na strukturę wieku ludności obszarów wiejskich

• • omawia przyczyny rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce
  • przedstawia strukturę wyznaniową Polaków na tle innych państw Europy
  • omawia strukturę zatrudnienia wg działów gospodarki w poszczególnych województwach
  • analizuje wielkość miast w Polsce i ich rozmieszczenie wg grup wielkościowych
  • omawia pozytywne i negatywne skutki urbanizacji

• • omawia wpływ migracji do stref podmiejskich na przekształcenie struktury demograficznej okolic Krakowa i Warszawy
  • określa zmiany w użytkowaniu
    i zagospodarowaniu stref podmiejskich na przykładzie Krakowa i Warszawy

• analizuje na podstawie dostępnych źródeł ekonomiczne skutki utrzymywania się niskich lub ujemnych wartości współczynnika przyrostu naturalnego w krajach Europy i Polski
  • analizuje konsekwencje starzenia się społeczeństwa europejskiego
  • analizuje skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Polsce
  • ocenia skutki migracji zagranicznych
    w Polsce i w Europie

• • ukazuje na wybranych przykładach wpływ procesów migracyjnych
    na strukturę wieku i zmiany zaludnienia obszarów wiejskich

4. Rolnictwo i przemysł Polski

Uczeń:

• wymienia funkcje rolnictwa
  • wymienia przyrodnicze
    i pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa w Polsce
  • wymienia na podstawie map tematycznych regiony rolnicze w Polsce
  • wyjaśnia znaczenie terminów: plon, zbiór, areał
  • wymienia główne uprawy w Polsce
  • wskazuje na mapie główne obszary upraw w Polsce
  • wyjaśnia znaczenie terminów: chów, pogłowie
  • wymienia główne zwierzęta gospodarskie w Polsce
  • wskazuje na mapie obszary chowu zwierząt gospodarskich
  • dokonuje podziału przemysłu na sekcje
    i działy
  • wymienia funkcje przemysłu

• • wymienia podstawowe cechy gospodarki centralnie sterowanej
    i gospodarki rynkowej

• • wymienia źródła energii
  • wymienia typy elektrowni
  • wskazuje na mapie największe elektrownie w Polsce

• • wymienia główne źródła energii
    w województwach pomorskim i łódzkim

• • wymienia największe porty morskie
    w Polsce i wskazuje je na mapie

• wymienia źródła zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego

podaje przyczyny kwaśnych opadów

• opisuje warunki przyrodnicze
  i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa
  w Polsce
• prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę wielkościową gospodarstw rolnych w Polsce
• przedstawia znaczenie gospodarcze głównych upraw w Polsce
• prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę upraw w Polsce
• wymienia główne rejony warzywnictwa
  i sadownictwa w Polsce
• przedstawia znaczenie gospodarcze produkcji zwierzęcej w Polsce
• wymienia czynniki lokalizacji chowu bydła, trzody chlewnej i drobiu w Polsce
• omawia cechy polskiego przemysłu
• wymienia przyczyny zmian w strukturze przemysłu Polski
• lokalizuje na mapie Polski elektrownie cieplne, wodne i niekonwencjonalne
• opisuje wielkość produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych
  • podaje przyczyny rozwoju energetyki wiatrowej i słonecznej
    w województwach pomorskim i łódzkim
• opisuje na podstawie danych statystycznych wielkość przeładunków w polskich portach morskich

• omawia rodzaje zanieczyszczeń i ich źródła

Uczeń:

• przedstawia rolnictwo jako sektor gospodarki oraz jego rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju
  • charakteryzuje regiony rolnicze
    o najkorzystniejszych warunkach
    do produkcji rolnej w Polsce
  • przedstawia strukturę użytkowania ziemi w Polsce na tle innych krajów Europy
  • prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę chowu zwierząt gospodarskich w Polsce
  • przedstawia przemysł jako sektor gospodarki i jego rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju
  • opisuje rozmieszczenie przemysłu
    w Polsce

• • omawia strukturę zatrudnienia
    w konurbacji katowickiej i aglomeracji łódzkiej przed 1989 rokiem

• • prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę produkcji energii elektrycznej w Polsce na tle wybranych krajów Europy

• • wyjaśnia wpływ warunków pozaprzyrodniczych na wykorzystanie OZE w województwach pomorskim
    i łódzkim

• • opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę przeładunków w polskich portach morskich
  • opisuje strukturę połowów ryb w Polsce

• charakteryzuje wpływ poszczególnych sektorów gospodarki na stan środowiska

wymienia źródła zanieczyszczeń komunalnych

• omawia poziom mechanizacji
  i chemizacji rolnictwa w Polsce
  • charakteryzuje czynniki wpływające
    na rozmieszczenie upraw w Polsce
  • porównuje produkcję roślinną w Polsce na tle produkcji w innych krajach Europy
  • porównuje produkcję zwierzęcą
    w Polsce na tle produkcji w innych krajach Europy
  • omawia rozwój przemysłu w Polsce
    po II wojnie światowej
  • analizuje przyczyny i skutki restrukturyzacji polskiego przemysłu

• • opisuje zmiany, które zaszły
    w strukturze produkcji po 1989 roku
    w konurbacji katowickiej i aglomeracji łódzkiej

• • omawia na podstawie dostępnych źródeł zmiany zachodzące współcześnie w polskiej energetyce

• • wymienia korzyści płynące
    z wykorzystania źródeł odnawialnych
    do produkcji energii
  • analizuje dane statystyczne dotyczące liczby farm wiatrowych w Łódzkiem
    i Pomorskiem

• • określa na podstawie dostępnych źródeł uwarunkowania rozwoju gospodarki morskiej w Polsce
  • omawia rozwój przemysłu stoczniowego w Polsce

• analizuje na podstawie danych statystycznych stopień zanieczyszczenia wód śródlądowych

omawia skutki zanieczyszczenia środowiska naturalnego

• przedstawia korzyści dla polskiego rolnictwa wynikające z członkostwa naszego kraju w Unii Europejskiej
  • dokonuje na podstawie danych statystycznych analizy zmian pogłowia wybranych zwierząt gospodarskich
    w Polsce po 2000 roku i wyjaśnia ich przyczyny

4. Usługi w Polsce

Uczeń:

• podaje przykłady różnych rodzajów usług w Polsce
• wyjaśnia znaczenie terminu komunikacja
• wyróżnia rodzaje transportu w Polsce
• wskazuje na mapie Polski porty morskie oraz lotnicze
• wyróżnia rodzaje łączności
  • wyjaśnia znaczenie terminów: centra logistyczne, spedycja
• wyjaśnia znaczenie terminów: eksport, import, bilans handlu zagranicznego
• wymienia państwa będące głównymi partnerami handlowymi Polski
• wyjaśnia znaczenie terminów: turystyka, walory turystyczne, infrastruktura turystyczna
• wymienia regiony turystyczne Polski
  i wskazuje je na mapie
• wymienia główne atrakcje turystyczne wybrzeża Bałtyku i Małopolski
  • omawia na podstawie mapy tematycznej gęstość sieci kolejowej
    w Polsce
  • omawia na podstawie danych statystycznych stan morskiej floty transportowej w Polsce

• • omawia na podstawie mapy sieć autostrad i dróg ekspresowych

• • wymienia towary, które dominują
    w polskim handlu zagranicznym

• • wymienia rodzaje usług, które rozwijają się dzięki wzrostowi ruchu turystycznego
•  

• • charakteryzuje udział poszczególnych rodzajów transportu w przewozach pasażerów i ładunków
  • omawia ruch pasażerski w portach lotniczych Polski
  • podaje przyczyny nierównomiernego dostępu do środków łączności
    na terenie Polski

• • wymienia główne inwestycje przemysłowe we Wrocławiu i w jego okolicach
  • omawia rolę transportu morskiego
    w rozwoju innych działów gospodarki

• • ocenia znaczenie handlu zagranicznego dla polskiej gospodarki
  • analizuje na podstawie dostępnych źródeł wpływy z turystyki w Polsce
    i w wybranych krajach Europy
  • ocenia na podstawie dostępnych źródeł atrakcyjność turystyczną wybranego regionu Polski

• • analizuje dane statystyczne dotyczące ruchu turystycznego nad Morzem Bałtyckim i w Krakowie

określa wpływ walorów przyrodniczych wybrzeża Bałtyku oraz dziedzictwa kulturowego Małopolski na rozwój turystyki na tych obszarach

• ocenia na podstawie dostępnych źródeł poziom rozwoju turystyki zagranicznej
  w Polsce na tle innych krajów Europy
  • omawia na podstawie dostępnych źródeł zmiany, które zaszły
    w geograficznych kierunkach wymiany międzynarodowej Polski

5. Mój region moja mała ojczyzna

• wyjaśnia znaczenie terminu region

• wskazuje położenie swojego regionu
  na mapie ogólnogeograficznej Polski
• wymienia i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej sąsiednie regiony
• wymienia najważniejsze walory przyrodnicze regionu
• wyjaśnia znaczenie terminu mała ojczyzna
• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Polski, na mapie topograficznej lub
  na planie miasta obszar małej ojczyzny
• przedstawia źródła informacji o małej ojczyźnie
• wymienia walory środowiska geograficznego małej ojczyzny
• wyróżnia najważniejsze cechy gospodarki regionu na podstawie danych statystycznych i map tematycznych
• określa obszar utożsamiany z własną małą ojczyzną jako symboliczną przestrzenią w wymiarze lokalnym
• rozpoznaje w terenie obiekty charakterystyczne dla małej ojczyzny
  i decydujące o jej atrakcyjności

• prezentuje główne cechy gospodarki regionu
• opisuje walory środowiska geograficznego małej ojczyzny
• omawia historię małej ojczyzny
  na podstawie dostępnych źródeł

• przedstawia w dowolnej formie (np. prezentacji multimedialnej, plakatu, wystawy fotograficznej) przyrodnicze
  i kulturowe walory swojego regionu

• prezentuje na podstawie informacji wyszukanych w różnych źródłach
  i w dowolnej formie (np. prezentacji multimedialnej, plakatu, wystawy fotograficznej) atrakcyjność osadniczą oraz gospodarczą małej ojczyzny jako miejsca zamieszkania i rozwoju określonej działalności gospodarczej
• planuje wycieczkę po swojej małej ojczyźnie